​

ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

‘’ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ (ΕΔΒ)

ΓΙΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ’’

 

 

Μέθοδος: ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΔΙΧΩΣ ΒΙΑ (ΕΔΒ)

κατά Marshall Rosenberg

 

 

Ας σταματήσουμε να παίζουμε το παιχνίδι "Ποιός έχει δίκιο".

Ας παίξουμε ένα παιχνίδι όπου θα ανακαλύψουμε και θα  ικανοποιήσουμε  τις ανάγκες μας και τις ανάγκες των άλλων.

M. Rosenberg

 

 Παρουσίαση: Αντώνης Μπέρτος – Ψυχολόγος με Εξειδίκευση στην ΕΔΒ

Συγγραφή Εγχειριδίου: Μαρία Ζάννη- Ψυχολόγος με Εξειδίκευση στην ΕΔΒ

​

​

​​

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

​

Η επικοινωνία δίχως βία (ΕΔΒ) είναι μια μέθοδος στην οποία χρησιμοποιούμε ένα συγκεκριμένο τρόπο  σκέψης και έκφρασης, ώστε να λύνουμε τις συγκρούσεις μας με ειρηνικό τρόπο.

Η επικοινωνία δίχως βία (ΕΔΒ) βασίζεται στις αρχές της μη-βίας . Δημιουργήθηκε από τον Marshall Rosenberg, ο οποίος εμπνεύστηκε  αυτή τη μέθοδο από τις αρχές του ψυχολόγου Carl Rogers.

Ο Marshall Rosenberg αναφέρει ότι η ΕΔΒ  πρόεκυψε από την προσπάθεια του να απαντήσει σε δύο ερωτήματα.

• Τι είναι αυτό που μας αποξενώνει από τη φυσική  κατάσταση της συμπόνιας και της οικειότητας και μας οδηγεί να μιλάμε και να φερόμαστε βίαια;

• Τι είναι αυτό που επιτρέπει σε μερικούς ανθρώπους να παραμένουν στην κατάσταση συμπόνιας ακόμη και κάτω από τις πιο δύσκολες συνθήκες;

 

Η ΕΔΒ  βασίζεται στην υπόθεση πως όλοι νιώθουμε, από τη φύση μας, τη συμπόνια και πως κάθε βίαιη πράξη – είτε λεκτική είτε σωματική – αποτελεί επίκτητη συμπεριφορά, η οποία συνήθως υποστηρίζεται από την περιρρέουσα κουλτούρα.

Η ΕΔΒ  υποστηρίζει, επίσης, πως όλοι έχουμε  κοινές βασικές ανθρώπινες ανάγκες και πως κάθε ενέργεια και δράση μας είναι μια στρατηγική για να καλύψουμε μία ή περισσότερες από τις ανάγκες αυτές.

Όσοι χρησιμοποιούν την ΕΔΒ  στην καθημερινότητά τους επισημαίνουν ότι η επικοινωνία τους γίνεται πιο αυθεντική, η κατανόηση τόσο προς τον εαυτό τους όσο και προς τους άλλους αυξάνεται, οι σχέσεις τους γίνονται πιο ουσιαστικές και οι διαφορές τους επιλύονται ειρηνικά.

 

Ο στόχος της ΕΔΒ είναι ο επαναπροσδιορισμός του τρόπου με τον όποιο εκφραζόμαστε, αλλά και του τρόπου με τον οποίο ακούμε τους άλλους. Αντί για τις αυτοματοποιημένες αντιδράσεις που χρησιμοποιούμε χωρίς να το καταλαβαίνουμε, οι λέξεις μας πλέον γίνονται συνειδητές, βασιζόμενες επάνω στο τι αντιλαμβανόμαστε, τι αισθανόμαστε και τι έχουμε ανάγκη. Οδηγούμαστε με αυτόν τον τρόπο στο να εκφραζόμαστε με ειλικρίνεια και σαφήνεια.

Τα τέσσερα  βήματα της ΕΔΒ

α) Παρατήρηση: Παρατηρούμε τι πραγματικά συμβαίνει σε μια κατάσταση. Η τέχνη είναι να εκφράσουμε τι παρατηρήσαμε, δηλαδή να περιγράψουμε το γεγονός χωρίς να το κρίνουμε, να το αξιολογήσουμε ή να το ερμηνεύσουμε.

β) Συναισθήματα: Εκφράζουμε πως αισθανόμαστε όταν παρατηρούμε το συγκεκριμένο γεγονός

γ) Ανάγκες: Εκφράζουμε ποια ανάγκη είναι συνδεδεμένη με το συγκεκριμένο γεγονός και συναίσθημα

δ) Αιτήματα: Εκφράζουμε τι χρειαζόμαστε από τους άλλους να πράξουν

​

1ο ΒΗΜΑ: ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

 

Το πρώτο βήμα είναι η παρατήρηση των γεγονότων. Πολύ συχνά πιστεύουμε ότι παρατηρούμε ένα γεγονός, ενώ στην πραγματικότητα το αξιολογούμε, το κρίνουμε ή το ερμηνεύουμε. Στην ΕΔΒ όταν λέμε παρατήρηση εννοούμε το τι αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις μας:  Όραση, ακοή, όσφρηση, αφή και γεύση καθώς και η αντίληψη μας.

Όταν συνδέσουμε ένα γεγονός που παρατηρήσαμε μαζί με αξιολόγηση οι άλλοι συχνά το αντιλαμβάνονται σαν κριτική και αμύνονται  με διάφορους τρόπους στο να ακούσουν αυτό που λέμε.

 

 

 

Παρατήρηση με ερμηνεία

 

Παρατήρηση χωρίς ερμηνεία

1. Χρήση του ρήματος «είσαι» χωρίς αυτός που το λέει να εξηγεί το γιατί και από που έχει προκύψει το συμπέρασμα του.

 

Είσαι πολύ γενναιόδωρος

 

Όταν σε βλέπω να δίνεις όλα τα χρήματα που έχεις για να αγοράσεις φαγητό στους άλλους σκέφτομαι ότι γίνεσαι πολύ γενναιόδωρος

 

2. Η χρήση ρημάτων τα οποία είναι ερμηνευτικά.

 

Ο Γιώργος χρονοτριβεί

 

Ο  Γιώργος διαβάζει για τις εξετάσεις από το προηγούμενο βράδυ

3. Το να πιστεύουμε ότι η ερμηνεία μας για τις σκέψεις, συναισθήματα, προθέσεις και ανάγκες του αλλού είναι και ημοναδική.

 

Δεν θα τα βγάλει πέρα στην δουλειά της

Δεν πιστεύω ότι θα τα βγάλει πέρα στην δουλεία της

4. Σύγχυση μεταξύ πιθανότητας και βεβαιότητας

 

Εάν δεν τρως ισορροπημένα η υγεία σου θαδιαταραχθεί

 

Εάν δεν τρως ισορροπημένα , φοβάμαι ότι η υγεία σου θα διαταραχθεί

 

5. Δυσκολία να είμαστε συγκεκριμένοι για το σε ποιους αναφερόμαστε

Οι μετανάστες δεν φροντίζουν την ιδιοκτησία τους

 

Δεν έχω δει οικογένειες μεταναστών που ζουν στο Χαλάνδρι να φροντίζουν τον κήπο τους

 

6. Χρήση λέξεων που υποδηλώνουν δυνατότητα, χωρίς να είναι ευκρινές ότι έχει γίνει κάποια κρίση

Η Κώστας είναι ένας παίχτης που βάζει λίγα γκολ

 

Ο Κώστας δεν έχει σκοράρει στα τελευταία είκοσι παιχνίδια

 

7. Επίθετα

 

Ο Δημήτρης είναι άσχημος

 

Το παρουσιαστικό του Δημήτρη δεν μου ταιριάζει

 

Προσέχουμε τις λέξεις και

 

• Σπάνια κάνεις αυτό που σου λέω

• Έρχεται συχνά για επίσκεψη

 

• Τις τρεις τελευταίες φορές που σου ζήτησα να πάμε σινεμά αρνήθηκες

• Έρχεται το ελάχιστο τρεις φορές την εβδομάδα για επίσκεψη

 

 

Προσέχουμε τις λέξεις Πάντα, Ποτέ,  Κάθε φορά, Κανένα, Τίποτα, κτλ.

• Είσαι πάντα απασχολημένος

• Δεν κάνεις τίποτα σωστά

• Πάντα έτσι κάνεις εσύ

 

 

• Κάθε φορά όταν παρατηρούσα τον Κώστα να τηλεφωνεί, μιλούσε τουλάχιστον τριάντα λεπτά

•  Δεν μπορώ να θυμηθώ να μου έγραψες ποτέ γράμμα

​

​

2ο ΒΗΜΑ: ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΑ

 

 

Σύμφωνα με τον Marshall Rosenberg, συνήθως τα συστήματα παιδείας δεν επικεντρώνονται στο να διδάξουν τους μαθητές να εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Χαρακτηριστικά αναφέρει { ..στα σχολεία τα συναισθήματα δε θεωρούνται κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Αυτό που μετράει είναι «ο σωστός τρόπος να σκέπτεσαι», όπως βεβαία ορίζεται από τους υψηλά ιστάμενους. Εκπαιδευόμαστε στο να κατευθυνόμαστε από άλλους, αντί να είμαστε σε σύνδεση με τον εαυτό μας. Μαθαίνουμε να σκεπτόμαστε συνέχεια «τι είναι αυτό που οι άλλοι πιστεύουν ότι είναι σωστό για εμένα να κάνω και να πω»}

Χρήσιμες διευκρινήσεις

 

Τα συναισθήματα δίνουν ζωντάνια και βάθος στη ζωή μας.

 

Τα συναισθήματα μας βοηθούν να βιώνουμε τις διαφορές στις σχέσεις μας

 

Τα συναισθήματα είναι κοινά σε όλους τους ανθρώπους καθώς και οι εκφράσεις του πρόσωπου μας που τα εκδηλώνουν.

 

Τα συναισθήματα είναι σημαντικά γιατί μας βοηθούν στην επιβίωση, στην προσαρμογή, στην αναπαραγωγή, στην αναγνώριση κινδύνου και μας βοηθούν να ορίσουμε ποιοι είμαστε.

 

Τα συναισθήματα εξαρτώνται από τα προσωπικά μας βιώματα και για αυτό το λόγο εκφράζονται με το ΕΓΩ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ (π.χ. ΕΓΩ ΦΟΒΑΜΑΙ σε αντίθεση με το ΜΕ ΦΟΒΙΖΕΙΣ)

 

Τα συναισθήματα λειτουργούν σαν τα φωτάκια του παρμπρίζ που μας δείχνουν ότι μια ανάγκη μας ζητάει ικανοποίηση

 

Βασικά συναισθήματα είναι .ΧΑΡΑ-ΛΥΠΗ-ΘΥΜΟΣ-ΦΟΒΟΣ

​

Είναι πολύ συνηθισμένο να χρησιμοποιούμε την λέξη συναίσθημα χωρίς στην πραγματικότητα να εκφράζουμε ποιο είναι το συναίσθημα μας. Συνήθως εκφράζουμε μια σκέψη μας ή την φαντασία μας.

 

Παρακάτω ακολουθεί πίνακας με τις πιο συνηθισμένες περιπτώσεις, όπου αντί για συναισθήματα εκφράζουμε σκέψεις ή ερμηνείες

 

Δεν εκφράζουμε συναίσθημα όταν μετά τις λέξις ακολουθούν λέξεις όπως

 

• Έχω την αίσθηση ότι θα έπρεπε να το γνωρίζεις καλύτερα

• Νιώθω όπως ένας αποτυχημένος.

• Νιώθω σαν αποτυχημένος.

• Νιώθω ότι δεν μου έγινε μια δίκαιη πρόταση.

• Αισθάνομαι σαν να μιλάω σε τοίχο

 

Δεν εκφράζουμε συναίσθημα όταν μετά τις λέξεις ακολουθούν λέξεις όπως:

• Έχω την αίσθηση ότι είμαι πάντα διαθέσιμη

• Νιώθω ότι όλα είναι άσκοπα

• Αισθάνομαι ότι αυτός δεν με καταλαβαίνει

 

 

Δεν εκφράζουμε συναίσθημα όταν μετά τις λέξις ακολουθούν λέξεις όπως καλό ή κακό.

Οι λέξεις αυτές εκφράζουν γενικότητες, χωρίς να προσδιορίζουν συγκεκριμένα συναισθήματα εμποδίζοντας τον ακροατή να καταλάβει πως αισθανόμαστε.

•  

Ονόματα/Ουσιαστικά που αναφέρονται σε άλλους

 

• Νιώθω ότι ο Πέτρος είναι ακατάλληλος

• Έχω την αίσθηση ότι το αφεντικό μου με εκμεταλλεύεται

• Αισθάνομαι ότι ο άνδρας μου με απατάει

 

Στη ΕΔΒ διακρίνουμε λέξεις που εκφράζουν συναισθήματα απ’ αυτές που περιγράφουν πως σκεφτόμαστε για εμάς.

 

 

• Σαν πιανίστας αισθάνομαι ανεπαρκής

 

 

Στην ΕΔΒ διακρίνουμε λέξεις που εκφράζουν συναισθήματα από λέξεις που δηλώνουν το τι σκεφτόμαστε εμείς για την συμπεριφορά των άλλων ή το τι πιστεύουμε ότι σκέφτονται οι άλλοι για εμάς.

 

 

• Αισθάνομαι ότι δεν είμαι σημαντική για τους συνεργάτες μου

• Νιώθω ότι με παρεξηγούν

• Νιώθω ότι με αγνοούν

 

Λέξεις που συνήθως δηλώνουν πως ερμηνεύουμε τους άλλους ή τον εαυτό μας, παρά το πως αισθανόμαστε

 

Εγκαταλελειμμένος, κακοποιημένος, ασήμαντος, αδιάφορος, βασανισμένος, ανυπεράσπιστος, ενοχοποιημένος, υποτιμημένος, εξαπατημένος, στριμωγμένος, χειραγωγημένος, καταπιεσμένος, , καταπατημένος παρεξηγημένος, δεν μου δίνουν σημασία, δεν με ακούν, δεν με καταλαβαίνουν, δεν ενδιαφέρονται, δεν με βλέπουν δεν με σέβονται, δεν με παίρνουν σοβαρά, με πιέζουν.

​

Πως αισθανόμαστε όταν εκπληρώνονται οι ανάγκες μας

​

 Ανάλαφρα Αισιοδοξία Ευγνωμοσύνη Ισορροπία Χαλάρωση κ.ο.κ.​

​

Πως αισθανόμαστε όταν ΔΕΝ εκπληρώνονται οι ανάγκες μας

​

Αγωνιά,, Εξάντληση, Πόνος κ.ο.κ.

 

Θα θέλαμε να εστιάσουμε σε ένα συναίσθημα το οποίο το χρησιμοποιούμε πολύ συχνά και είναι η βάση πολλών κοινωνικών συστημάτων: Το συναίσθημα της ενοχής.

Το βασικό «τρικ» για να γεμίσουμε κάποιον με ενοχές, είναι να τον καταστήσουμε υπεύθυνο για τα συναισθήματα μας. Όταν λένε οι γονείς στο παιδάκι: «πληγώνεται ο μπαμπάς και η μαμά όταν παίρνεις κακούς βαθμούς στο σχολειό», υπονοούν ότι το παιδί ευθύνεται για την ευτυχία ή τη δυστυχία των γονιών.  Επιφανειακά αν το δει κάποιος, μπορεί να πει ότι το να αναλαμβάνουμε την ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων είναι ένας τρόπος φροντίδας. Μπορεί να φανεί ότι το παιδί ενδιαφέρεται για τους γονείς του και αισθάνεται άσχημα που είναι πληγωμένοι. Αν τα παιδιά θεωρήσουν ότι είναι υπεύθυνα για τα συναισθήματα των γονιών τους και αλλάξουν τη συμπεριφορά τους ώστε να είναι σύμφωνα με αυτό που θέλουν οι γονείς, στα πλαίσια και της φροντίδας, το κάνουν προφανώς για να αποφύγουν τις ένοχες και όχι επειδή το θέλουν.  Άρα «φροντίδα» που έχει τέτοιο κίνητρο, δεν είναι πραγματική φροντίδα.

​

3ο ΒΗΜΑ: ΑΝΑΓΚΕΣ

Το τρίτο βήμα στην ΕΔΒ είναι η αναγνώριση των αναγκών μας που αποτελούν την ρίζα των συναισθημάτων μας. Όταν δεν εκφράζουμε τις ανάγκες μας με αμεσότητα και το κάνουμε έμμεσα (κατηγορίες, συμπεράσματα, ερμηνείες) τότε οι άλλοι το εκλαμβάνουν σαν κριτική και έχουν την τάση να αμύνονται, να επιτίθονταν ή να ακινητοποιούνται. 
Οπότε είναι πολύ σημαντικό να συνδέσουμε το συναίσθημα μας με την ανάγκη μας. Αυτή η σύνδεση μας δίνει την δυνατότητα να εκπληρωθεί η ανάγκη μας και να γίνει κατανοητή. 

 

Φυσικές ανάγκες: Αέρας, Άσκηση, Τροφή, Ασφάλεια,, Ξεκούραση, Νερό, Έκφραση Σεξουαλικότητας

​

Ανάγκες σε σχέση με τον εαυτό μας : Επιτεύγματα, Αυθεντικότητα, Ακεραιότητα, Δημιουργικότητα, Αυτογνωσία, των ταλέντων και των ικανοτήτων μας, πνευματικότητα, αυτοεξέλιξη, αυτοεκτίμηση, δυνατότητα επιλογών, διακοπές, μάθηση, γιορτές, τελετές, χαρά, παιχνίδι, επαφή με τη φύση

​

Ανάγκες σε σχέση με τους άλλους : Αποδοχή, σεβασμό, παρέα, συντροφικότητα, προστασία, ασφάλεια, κατανόηση, ενσυναίσθηση, εμπιστοσύνη, υποστήριξη, αγάπη, συνεργασία, υποστήριξη,, θαλπωρή, ειλικρίνεια, ζεστασιά, ανάγκη να ανήκεις, ιδιωτικότητα

​

Ανάγκες σε σχέση με το κοινωνικό σύνολο: Ομορφιά, Αρμονία, Τάξη, Καθαριότητα, Πειθαρχία, Ειρήνη, Κοινωνική Συνοχή, Τήρηση των Νόμων

​

​

Εμβάθυνση στην θεωρία της ΕΔΒ

 

• Ποιες είναι οι επιλογές που έχουμε όταν ακούμε κάτι που μας δυσαρεστεί, θυμώνει, κτλ.

 

Α. Κατηγορούμε τον εαυτό μας. Το  παίρνουμε προσωπικά ακούγοντας κατηγορίες και επικρίσεις.  Για παράδειγμα, κάποιος είναι εκνευρισμένος και μας λέει «είσαι ο πιο εγωιστής που έχω γνωρίσει!».  Αν το πάρουμε προσωπικά ίσως να απαντήσουμε «Ίσως να έχεις δίκιο!». Δεχόμαστε δηλαδή την επίκριση.  Αυτό συνήθως έχει και μεγάλο κόστος για την αυτοεκτίμηση μας διότι λαμβάνουμε συναισθήματα ενοχής, ντροπής και απογοήτευσης.

 

Β. Κατηγορούμε τον άλλο. Σε αυτή την περίπτωση απαντούμε συνήθως ως εξής: «Δεν έχεις κανένα δικαίωμα να με αποκαλείς εγωιστή, εγώ πάντα σε σκέφτομαι. Εσύ είσαι αυτός που είναι πραγματικός εγωιστής». Σε αυτή την περίπτωση υπάρχει περίπτωση να αισθανθούμε θυμό.

 

Γ. Αντίληψη των συναισθημάτων και των αναγκών μας.  Επικεντρωνόμαστε στις ανάγκες και τα συναισθήματα μας. Μπορούμε να απαντήσουμε «Όταν σε ακούω να μου λες ότι είμαι ο πιο εγωιστής που έχεις γνωρίσει, αισθάνομαι πληγωμένος διότι χρειάζομαι αναγνώριση των προσπαθειών που έχω κάνει να κατανοήσω τις ανάγκες σου». 

Όταν λοιπόν επικεντρωνόμαστε στα συναισθήματα μας και τις ανάγκες μας, αντιλαμβανόμαστε ότι το συναίσθημα του πόνου που νιώθουμε εκείνη τη στιγμή, προκύπτει από την ανάγκη μας για αναγνώριση της προσπάθειας μας.

 

Δ. Αντίληψη των συναισθημάτων και των αναγκών του άλλου. Επικεντρωνόμαστε στις ανάγκες και τα συναισθήματα του άλλου. Με την μορφή ερώτησης διερευνούμε τα συναισθήματα και τις ανάγκες του. «Αισθάνεσαι πληγωμένος διότι χρειάζεσαι πιο πολύ προσοχή για τις προτιμήσεις και τις ανάγκες σου;»

 

• Ποια είναι τα τρία στάδια μέχρι να φτάσουμε στην   συναισθηματική ελευθερία , σύμφωνα με την θεωρία της  ΕΔΒ

​

Στάδιο 1 Συναισθηματική σκλαβιά. Πιστεύουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων. Νομίζουμε ότι πρέπει μόνιμα να προσπαθούμε να τους έχουμε όλους χαρούμενους.  Αν δεν είναι χαρούμενοι, αισθανόμαστε υπεύθυνοι ότι εμείς πρέπει να δράσουμε για να αλλάξουμε την κατάσταση.  Αυτό μπορεί να προκαλέσει μεγάλη φθορά σε στενές συντροφικές σχέσεις.  Συχνά, όπως αναφέρει ο M. Rosenberg στα σεμινάρια που διεξάγει, ακούει την εξής φράση «φοβάμαι να είμαι σε μια σχέση.  Κάθε φορά που βλέπω τον σύντροφο μου να στενοχωριέται για κάτι, στενοχωριέμαι και εγώ.  Αισθάνομαι ότι είμαι στη φυλακή και θέλω να βγω από τη σχέση».  Αυτή η αντίδραση είναι συνηθισμένη ανάμεσα σε αυτούς που πιστεύουν ότι αγάπη σημαίνει να αγνοήσεις όλες σου τις ανάγκες μπροστά στις ανάγκες του άλλου.  Τον πρώτο καιρό σε μια σχέση και οι δυο αισθάνονται χαρούμενοι, ανάλαφροι και έχουν την αίσθηση της ελευθερίας.  Όταν η σχέση «σοβαρέψει» (όπως του λένε) αρχίζουν να θεωρούν ότι πρέπει να αναλάβουν και μερίδιο της ευθύνης των συναισθημάτων του άλλου.  Τελικά, μπορεί από μόνοι τους να φτάσουν σε ένα στάδιο και να πουν «ο σύντροφος μου είναι πολύ απαιτητικός και εξαρτάται από εμένα και αυτό με πνίγει και καταστρέφει τη σχέση μας»;

Παραθέτω παραδείγματα για το ποιες εκφράσεις χρησιμοποιούμε ώστε να μεταθέσουμε την προσωπική μας ευθύνη και τις επιλογές μας στους άλλους:

α) Αόριστες και απρόσωπες δυνάμεις. «Καθάρισα το δωμάτιο μου γιατί έπρεπε»

β) Ενέργειες εξωτερικές. «Χτύπησα το παιδί μου διότι έτρεξε προς το δρόμο»

γ) Διαγνώσεις ή ψυχολογικό ιστορικό. «Πίνω γιατί είμαι αλκοολικός»

δ)Υποδείξεις των αρχών. «Είπα ψέματα στους πελάτες διότι έτσι μου είπε ο διευθυντής»

ε) Πίεση ομάδας. «Ξεκίνησα να καπνίζω διότι ξεκίνησαν και οι φίλοι μου»

στ)Πολιτική της εταιρίας, κανόνες κλπ. «πρέπει να σε τιμωρήσω για την παρατυπία διότι είναι η πολιτική του σχολειού τέτοια»

ζ) Κοινωνικοί Ρόλοι (συζυγικοί, ηλικιακοί κλπ). «Σιχαίνομαι το να δουλεύω, αλλά το κάνω γιατί είμαι σύζυγος και πατέρας»

η)Παρορμήσεις. «Είχα πολύ πεινά και δεν μπορούσα να αντισταθώ σε αυτή τη σοκολάτα»

Είμαστε επικίνδυνοι όταν δεν έχουμε συνείδηση μας για το πως συμπεριφερόμαστε, σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε.

​

«Δεν μου αρέσει να βάζω βαθμούς αλλά πρέπει...»

 

 

...μια ιστορία του Marshall R. για την επισκίαση της πλήρης ευθύνης των πράξεων μας... 

Καθώς δούλευα σε ένα σχολειό ως σύμβουλος, μια δασκάλα μου είπε «σιχαίνομαι να βάζω βαθμούς, δεν νομίζω ότι βοηθάμε και δημιουργούν και άγχος στους μαθητές.  Πρέπει όμως να το κάνω, είναι η πολιτική του σχολειού τέτοια».  Δουλεύαμε επάνω στο πως να εισάγουμε μια γλωσσά στα παιδιά η οποία να τονίζει το γεγονός ότι είναι υπεύθυνα για τις πράξεις τους. Συνέστησα στη δασκάλα να αλλάξει το «πρέπει να βάζω βαθμούς διότι είναι η πολιτική του σχολειού τέτοια» σε «επιλεγώ να βάζω βαθμούς διότι...». Απάντησε χωρίς δισταγμό «επιλεγώ να βάζω βαθμούς διότι θέλω να κρατήσω τη δουλειά μου» και πρόσθεσε «αλλά δεν θέλω να το λέω με αυτό τον τρόπο.  Με κάνει να αισθάνομαι τόσο υπεύθυνη για ότι κάνω».  Αυτό είναι που επιζητούμε, πρόσθεσα.

​

Στάδιο 2. Επανάσταση.  Σε αυτό το στάδιο αντιλαμβανόμαστε, πλέον, το τεράστιο κόστος του να νιώθουμε ότι είμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων και το να προσπαθούμε να τους κάνουμε να νιώσουν καλύτερα.  Όταν λοιπόν αντιληφθούμε πόσα έχουμε χάσει από τη ζωή μας, πόσο λίγες ανάγκες μας έχουμε καλύψει, τότε μπορεί να θυμώσουμε.  Το ονομάζω αυτό «στάδιο της επανάστασης».  Καμιά φορά αν βρεθούμε σε αυτό το στάδιο μπορεί να πούμε «δικό σου πρόβλημα, δεν σου φταίω εγώ».   Καθώς όμως έχουμε φύγει από το πρώτο στάδιο, έχουμε πάρει μαζί μας και απομεινάρια φόβου και ενοχής για το εάν έχουμε το δικαίωμα να έχουμε ανάγκες.  Αυτά τα απομεινάρια σε συνδυασμό με τον θυμό μας μπορεί να μας οδηγήσουν ώστε στο να εκφράζουμε τις ανάγκες μας με αυστηρότητα και ακαμψία.

 

«Θυμάμαι», αναφέρει ο Rogers, «πως πέρασε η κόρη μου από τα δύο στάδια μέχρι την συναισθηματική απελευθέρωση.  Ήταν το «καλό κοριτσάκι» το όποιο πάντα αδιαφορούσε για τις ανάγκες της, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες των άλλων. Όταν αντιλήφτηκα ότι συχνά καταπίεζε τις ανάγκες της, της είπα ότι θα χαιρόμουν πολύ να την ακούω να εκφράζει τις ανάγκες της πιο συχνά.  Η κόρη μου μου είπε «ναι μπαμπά, αλλά δεν θέλω να απογοητεύσω κάποιον».  Προσπάθησα να της δείξω ότι η ειλικρίνεια θα ήταν ένα δώρο πιο πολύτιμο για τους άλλους.  Της είπα, επίσης, ότι θα μπορούσε να έρθει σε ενσυναίσθηση με τους άλλους, όταν είναι λυπημένοι, χωρίς να αναλαμβάνει ευθύνη για τα συναισθήματα τους.  Λίγο καιρό μετά, είδα κάποια στοιχεία που με έκαναν να πιστεύω ότι η κόρη μου άρχισε να εκφράζει τις ανάγκες της πιο συχνά και πιο ανοιχτά. Η διευθύντρια του σχολείου με κάλεσε και μου είπε: “προχθές η κόρη σου ήρθε στο σχολείο φορώντας παντελόνι που φορούν οι rappers και όταν της είπα ότι τα μικρά κορίτσια δεν φορούν τέτοια παντελόνια, μου είπε: άντε χέσου!».  Όταν το άκουσα αυτό χάρηκα. Η κόρη μου πέρασε από το στάδιο της συναισθηματικής σκλαβιάς στο στάδιο της επανάστασης και έφτασε ένα βήμα πριν τη συναισθηματική ελευθερία.  Είχε μάθει να εκφράζει τις ανάγκες της με τρόπο που θα μπορούσαν να το πάρουν στραβά οι άλλοι. Έπρεπε τώρα να φτάσει στο επόμενο βήμα όπου θα εκφράζει τις ανάγκες της, αλλά θα σέβεται και τις ανάγκες των άλλων.  Εν καιρώ έγινε και αυτό...»

 

Στάδιο 3. Συναισθηματική ελευθερία: Εδώ πλέον ανταποκρινόμαστε στις ανάγκες των άλλων από συμπόνια και οικειότητα και  όχι από φόβο, ενοχή και ντροπή. Αναλαμβάνουμε την απόλυτη ευθύνη για τις προθέσεις και τις πράξεις μας , όχι όμως και την ευθύνη για τα συναισθήματα των άλλων. Επίσης, είναι σημαντικό ότι εκφράζουμε τις ανάγκες μας με τρόπο που δείχνει ότι η κάλυψη των αναγκών των γύρω μας είναι σημαντική. 

 

 

 

• Ποιες μπορεί να είναι οι πιθανές επιπτώσεις του να μην εκφράζουμε τις ανάγκες μας;

Μια φορά η μητέρα μου σε ένα σεμινάριο έβαλε ξαφνικά τα κλάματα και όταν τη ρώτησα το γιατί, μου είπε «για 36 χρονιά είμαι θυμωμένη με τον πατερά μου γιατί δεν καλύπτει τις ανάγκες μου και μόλις τώρα διαπίστωσα ότι ποτέ δεν του ξεκαθάρισα ποιες είναι αυτές».

​

4ο ΒΗΜΑ: ΑΙΤΗΜΑ

​

Χρήσιμες διευκρινήσεις

 

 

• Εκφράζω αυτό που θέλω για να ικανοποιηθεί η ανάγκη μου. Είναι σημαντικό να μην εκφράζουμε αυτό που δε θέλουμε, αλλά αυτό που θέλουμε.

 

• Ένα αίτημα διατυπώνεται στο εδώ και τώρα

 

• Ένα αίτημα  χρειάζεται να διατυπωθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να περιλαμβάνει  μια πράξη ή ενέργεια

​

​

Τρόποι έκφρασης αιτημάτων ώστε να μην έχουν την μορφή απαίτησης.

 

Εκφράζουμε το αίτημά μας με την μορφή ερώτησης.

• Είσαι διαθέσιμος να με ακούσεις τώρα για πέντε λεπτά;

• Συμφωνείς να μιλάς πιο σιγά όσο θα διαβάζω;

• Μπορείς να με ακούσεις με προσοχή;

•  

Για να είμαστε σίγουροι ότι το μήνυμα που στείλαμε είναι ίδιο με αυτό που ο άλλος έλαβε παρακαλούμε τον ακροατή να επαναλάβει.

• Μπορείς να μου πεις τι κατάλαβες;

 

Αν ο ακροατής είναι διστακτικός τότε θα μπορούσαμε να πούμε:

• Καταλαβαίνω ότι μπορεί να είναι λίγο περίεργο στην αρχή αλλά θα το εκτιμούσα πολύ αν μου έλεγες τι με άκουσες να λέω. Είναι πολύ σημαντικό για έμενα να ξέρω ότι ο τρόπος που συζητώ είναι κατανοητός από εσένα, διότι η επαφή μας σημαίνει πολλά για έμενα...»

 

Φροντίδα σχέσης

• Πως νιώθεις όταν σου το λέω αυτό;

 

Ψάχνοντας για λύση

• θα ήθελα στο έξης .... Συμφωνείς?

 

Λέξεις, οι οποίες συνδέονται με την έκφραση απαιτήσεων.

 

Όταν θέτουμε αιτήματα βοηθά πολύ να εξετάζουμε αν στο μυαλό μας υπάρχουν σκέψεις όπως οι παρακάτω, οι οποίες αυτόματα μετατρέπουν αιτήματα σε απαιτήσεις.

• Έπρεπε να καθαρίσει.

​​

​

​

​